Đối với người Công giáo tại tiểu bang Ontario (Cananada), đền Các Thánh Tử Đạo Canada (Martyrs’ Shrine) là một địa điểm hành hương khá quen thuộc. Hàng năm, Liên Cộng đoàn Công giáo Việt Nam tại Tổng Giáo phận Toronto và các vùng lân cận đều hành hương về đây vào thứ bảy, tuần thứ hai của tháng 06 trong tâm tình tôn thờ tạ ơn Thiên Chúa, tôn vinh mẹ Maria, suy tôn các Thánh Tử đạo Việt Nam và Canada; đồng thời cầu nguyện cho chính mình, gia đình, cộng đoàn, giáo hội và quê hương Việt Nam.
Các tu sĩ truyền giáo từ Châu Âu
Tuy nhiên, Martyrs’ Shrine có gì linh thiêng mà thu hút hơn một trăm ngàn người thuộc mọi sắc tộc đến đây hàng năm? Vào giữa thế kỷ thứ 17, có những vị tu sĩ dòng Tên đến từ Châu Âu đến truyền giáo cho những người thổ dân, nói chính xác hơn là những người thổ dân Huron sống tại Bắc Mỹ. Tuy được nhiều người Huron đón tiếp Tin Mừng một cách nồng hậu và quảng đại, một số khác đã tỏ sự thù hận với những nhà truyền giáo. Họ không những nghĩ rằng, các vị truyền giáo này đã đến để bãi bỏ các truyền thống của họ, mà vào thời gian này, nhiều trận dịch xảy ra khiến nhiều người Huron phải chết. Vì vậy, một số người thổ dân này tin rằng các vị tu sĩ từ Âu Châu đến vùng đất của họ đã mang theo bệnh tật và sự chết chóc. Từ đó, một số vị truyền giáo đã bị bắt và chịu tử đạo một cách dã man tại những vùng đất thuộc miền nam tiểu bang Ontario và miền bắc tiểu bang New York (Hoa Kỳ) ngày nay. Có tám vị tử đạo gồm sáu vị tu sĩ dòng tên: Jean de Brébeuf, Isaac Jogues, Gabriel Lalemant, Antoine Daniel, Noël Chabanel và Charles Garnier. Đồng thời, cũng có hai vị phụ giúp các tu sĩ này là René Goupil và Jean de Lalande.
Cả tám vị tử đạo này đều được Đức Giáo hoàng Piô XI phong chân phước ngày 21/6/1925, được tuyên thánh 5 năm sau vào ngày 29/6 cũng bởi Đức Giáo hoàng Piô XI. Các Thánh tử đạo Canada, hay còn được gọi là các Thánh tử đạo Bắc Mỹ được tôn kính tại các Giáo phận tại Canada vào ngày 26/9 và các Giáo phận tại Hoa Kỳ vào ngày 19/10 hàng năm. Ngày nay, các vị tử đạo này là quan thầy bậc nhì của Giáo hội Cộng giáo tại Canada.
Lịch sử hình thành đền Thánh
Đền Các Thánh Tử Đạo Canada tại Midland được khởi công xây dựng vào năm 1925 sau khi tám vị tử đạo được phong chân phước và con số tín hữu ao ước được có nơi hành hương tôn kính các ngài ngày càng gia tăng. Nơi này được chọn vì là nơi thổ dân từng sinh sống và các vị truyền giáo tích cực làm việc tại đây. Cách khu vực đền thánh khoảng 13 km là khu đất được gọi tên là St. Ignace II. Tại đây, vào năm 1649, hai linh mục truyền giáo dòng tên Jean de Brébeuf và Gabriel Lalemant đã chịu muôn cực hình, đau đớn và đổ máu. Họ đã chịu đổ nước sôi trên mình, bị dứt móng tay, chịu cắt lưỡi,… Tuy chịu bao nhiêu gian khổ, hai vị không hề than van. Không những vậy, Cha Brébeuf trong lúc chịu tử đạo chỉ nghĩ đến tương lai và số phận của những anh em truyền giáo khác. Những người Huron, sau khi được chứng kiến sự can đảm của các vị này, và nhất là của Cha Brébeuf, vì muốn có được sự can đảm của ngài nên sau khi ngài đã chết, những người tra tấn và giết ngài đã uống máu và ăn quả tim của Cha.
Mục đích chính khi khởi công xây dựng đền thánh vào năm 1925 là xây một ngôi thánh đường. Vào những năm đầu của việc xây dựng, Cha John Filion, S.J. thời đó là Bề trên Tỉnh Dòng Tên tiếng Anh tại Canada (Provincial Superior of English-Speaking Jesuits) đã lãnh đạo công việc này. Vào tháng 10/1925, ngài đã đi xin những nhà cung cấp gỗ và các nhà thờ trong Ontario quảng đại đóng góp vật liệu cho việc xây dựng ngôi thánh đường này. Thời gian đó, ngài đã nhận được nhiều gỗ, vật liệu, kính màu, bàn thờ và ghế ngồi từ các nhà thờ để lại (vì muốn thay lại trong quá trình tu sửa nhà thờ của họ).
Sau những tháng làm việc vất vả, một ngôi thánh đường với mặt tiền bằng đá vôi, nhìn giống như những nhà thờ bên Châu Âu nhưng bên trong nhà thờ là những bức tường và trần nhà bằng gỗ bằng ván ép, nhìn giống như bên trong những “nhà dài” (longhouses) của những người thổ dân. Cha Filion đã muốn nhà thờ được trang trí như vậy để tỏ sự kết nối và gặp gỡ giữa những vị truyền giáo đến từ Âu Châu và những người thổ dân tại Canada. Nhà thờ được làm phép vào ngày 26/6/1926 bởi Đức Hồng Y William Henry O'Connell, Tổng Giám mục Giáo phận Boston (Hoa Kỳ).
Bàn thờ ngoài trời tưởng nhớ chuyến viếng thăm của Thánh Gioan Phaolo II - Ảnh Wikimedia Commons
Bên trong Nhà Thờ
Một trong hai hộp đựng hài cốt các thánh tử đạo Canada - ảnh Wikimedia Commons
Thủ cấp thánh Jean de Brebeuf - Ảnh Twitter @CanFact
Lòng sùng kính các Thánh Tử Đạo
Martyrs’ Shrine là nơi giữ những thánh tích quan trọng của các vị tử đạo Canada, nhất là của ba vị Jean de Brébeuf, Gabriel Lalemant và Charles Garnier. Nổi bật nhất là thủ cấp của thánh Jean de Brébeuf. Thánh tích này cùng với các thánh tích khác được đặt trong những hộp đựng trang hoàng và kính cẩn phía bên phải gian cung thánh trong nhà thờ để tín hữu đến tôn kính. Ngay phía trên các thánh tích là bức ảnh chân dung của tám vị tử đạo, sau khi trải qua bao nhiêu đau đớn và sự chết, nay đang hưởng vinh quang với Chúa trên thiên quốc. Bức ảnh này được sơn bởi Sơ Mary Nealis vào năm 1926. Ngoài nhà thờ chính, khu vực đền thánh hiện nay có nhiều những tượng ảnh và bàn thờ ngoài trời do các dân tộc khác nhau thực hiện để tạ ơn Chúa và suy tôn các vị tử đạo Canada.
Ảnh Các Thánh Tử Đạo Canada của Sơ Mary Nealis
Tượng thánh Jean de Brebeuf dưới chân một trong các bàn thờ phụ trong Thánh Đường - Ảnh Wikimedia Commons
Rước kiệu ngày hành hương Việt Nam - Ảnh Vincent Phạm
Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã đặt chân đến đền thánh vào năm 1984 trong chuyến tông du Canada. Trong dịp này, ngài đã cầu nguyện trước thánh tích của các vị tử đạo và gặp gỡ với những người thổ dân. Người Công giáo Việt Nam tại Ontario đang hy vọng sẽ có ngày xây dựng được tượng đài kính Đức Mẹ La Vang và các Thánh Tử đạo Việt Nam tại đất thánh này, dưới sự hướng dẫn tận tình của Cha Michael Knox, S.J., nay là, Giám đốc Đền Các Thánh Tử Đạo Canada.
Trong thời gian đại dịch này, ban Điều hành đền thánh quyết định đóng cửa đến hết năm 2020. Tuy nhiên, các linh mục dòng Tên đang cư ngụ tại đền thánh vẫn tiếp tục dâng lễ và cầu nguyện cho các tín hữu xa gần và mời gọi mọi người cầu nguyện qua lời bầu cử của Thánh Jean de Brébeuf cùng các bạn tử đạo cho đại dịch mau chấm dứt. Tuy đóng cửa, ban Điều hành đền thánh cũng đang dùng cơ hội này để chuẩn bị cho những nhóm hành hương của các sắc tộc vào năm 2021, nhất là tạo một bầu khí linh thiêng để những ai đặt chân đến đền thánh cũng có thể thực hiện một cuộc hành trình riêng với Thánh Jean de Brébeuf và các bạn tử đạo, những vị đã từng đặt chân truyền giáo và đổ máu tại đó.